Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 2016

Άλκης Αλκαίος: «Σ' ένα γεφύρι πέτρινο θα χτίσω την καρδιά μου...» ("Ηπειρώτικο")

Άλκης Αλκαίος
«Αυτό το κομμάτι υπήρχε καταγεγραμμένο μόνο στο μυαλό μου. Δεν έχω το χειρόγραφο ―τι έκπληξη!― και δεν είχα κάνει καμία πρόχειρη καταγραφή ούτε των στίχων ούτε της μουσικής.

Κατά τη διάρκεια της ηχογράφησης, από ένα τετράστιχο, δεν μπορούσα να θυμηθώ τον τελευταίο στίχο.

Ακόμα δεν τον θυμάμαι.

Έσπασα το κεφάλι μου, τίποτα.

Ρώτησα την Έλλη και τον Γρηγόρη αν το βρήκαν στις σημειώσεις ή στα χειρόγραφά του, τίποτα.

Αφηρημένος, είπα να πάρω τον Άλκη τηλέφωνο να μου τον ξαναπεί.

Και τότε συνειδητοποίησα δύο πράγματα.

Πρώτον: για το υποσυνείδητο μου ο Άλκης είναι ακόμα εδώ

Δεύτερον: το αμετάκλητο γεγονός ότι ο Άλκης δεν είναι πια εδώ.

Και πένθησα αληθινά, ετεροχρονισμένα, σχεδόν ένα χρόνο μετά.

Το στίχο που έλειπε τον συμπληρώσαμε με τον Οδυσσέα.

Ελπίζω να μη φάμε καμία κατσάδα άνωθεν…

Αφιερώνεται στο φίλο, γείτονα και συναγωνιστή Γιώργο Μουτσόπουλο. 

Μ. Π.»

Μίλτος Πασχαλίδης, "ΑΓΥΡΙΣΤΟ ΚΕΦΑΛΙ, Ο Άλκης Αλκαίος που γνώρισα...", εκδ. Λιβάνη, Αθήνα 2013

Ηπειρώτικο

Σ' ένα γεφύρι πέτρινο
θα χτίσω την καρδιά μου,
όταν περνάς τον ποταμό
ν' ακούς τον αναστεναγμό
και τα παράπονά μου.

Το δέντρο κρύβει το πουλί,
τ' αγρίμι τ' άγρια δάση
και συ αγρίμι και πουλί
ό,τι γυρεύεις στη ζωή
το έχεις προσπεράσει.

Σ' ένα λευκό πουκάμισο
θα ράψω τα φτερά μου,
όταν διψάς για ουρανό
να το φοράς και να πετώ
μέσα στα όνειρά μου.

ΑΛΚΗΣ ΑΛΚΑΙΟΣ 

Παρασκευή 9 Σεπτεμβρίου 2016

Τρία ποιήματα του Μάο Τσε Τουνγκ


Το 1953 κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Εικοστός αιώνας μπροσούρα με τίτλο Τέχνη και καλλιτέχνες. Συγγραφέας ο Μάο Τσε Τουνγκ, ηγέτης της Κινεζικής Επανάστασης, ΓΓ της ΚΕ του ΚΚ Κίνας (1943-1976) και Πρόεδρος της Λαϊκής Δημοκρατίας της Κίνας (1949-1976)· μεταφραστής ο Πέτρος Διαμάντης. Πρόκειται για μελέτη που παρουσιάστηκε αρχικά σαν εισήγηση σε συγκέντρωση διανοουμένων τον Μάη του 1942 στην Κίνα και αναλύει τον ρόλο της τέχνης και των καλλιτεχνών στην φεουδαρχική-καπιταλιστική ταξική κοινωνία και τις απαιτήσεις που εγείρονται στην πορεία οικοδόμησης της νέας σοσιαλιστικής κοινωνίας που ευαγγελιζόταν η Κινεζική Επανάσταση. Η έκδοση περιλαμβάνει παράρτημα με τρία ποιήματα του Μάο. Ο μεταφραστής παραθέτει ένα μικρό εισαγωγικό με σκοπό να βοηθηθεί ο αναγνώστης:

«Και τα τρία ποιήματα είναι γραμμένα στον κλασικό κινέζικο στίχο ― μ’ άλλα λόγια είναι σχεδόν αμετάφραστα· έτσι ο ξένος αναγνώστης ίσως να μην μπορεί εύκολα να καταλάβει γιατί «Το χιόνι» θεωρείται σαν ένα από τα ωραιότερα κινέζικα ποιήματα που έχουν γραφτεί.

Τα δυο πρώτα αναφέρονται στη μεγάλη προπολεμική υποχώρηση του λαϊκού στρατού, που πέρασε στην ιστορία με το όνομα η «Μακριά Πορεία» και ο ποταμός Τατού λ.χ. είναι τόπος μάχης. Οι «Τρεις Στρατιές» του δεύτερου ποιήματος είναι κλασικός κινέζικος όρος που αναφέρεται στις στρατιές των αυτοκρατόρων και ο «Κόκκινος Στρατός» έχει σημασία διπλή: αναφέρεται στο σύγχρονο κινέζικο στρατό αλλά, μαζί, είναι και έκφραση γνωστή από τον καιρό του Κομφούκιου και σημαίνει ο «ωραίος στρατός».»

Ακολουθούν τα ποιήματα:

Ι

Ψηλά που ειν’ ο ουρανός, τα σύγνεφα στριφογυρνούν
Τις αγριόπαπιες θωρώ να χάνονται στου Νότου τον ορίζοντα.
Στα δάχτυλά μου την απόσταση μετρώ―κ’ είναι 20.000 λι
Και λέω πως ήρωες δεν είμαστε αν δε φτάσουμε το Μεγάλο Τείχος.
Ορθός στην πιο ψηλή κορφή των Έξι βουνών
με την κόκκινη σημαία να κυματίζει στο δυτικό αέρα
σήμερα, μ’ ένα μακρύ σκοινί στο χέρι,
αναρωτιέμαι πότε θα μπορέσουμε να δέσουμε το τέρας.

ΙΙ

Τους πόνους της Μακριάς Πορείας κανένας δε φοβόταν στον Κόκκινο Στρατό.
Χίλιες βουνοκορφές, δέκα χιλιάδες ποταμούς, κοιτάζαμε με περιφρόνηση
Τα Πέντε Βουνά υψώνονταν και πέφταν σαν κύματα, αναταραγμένα
Και τα βουνά του Γουχιάγκ δεν ήταν πια παρά πρασινωπά πετράδια.
Ζεστοί οι απότομοι γκρεμοί σαν τους πηδούσε ο ποταμός της Χρυσής Άμμου
Και παγωμένα τ’ αλυσσόδετα γιοφύρια του ποταμού Τατού
Στις χίλιες χιονοστόλιστες πλευρές του βουνού Μιν
Οι Τρεις Στρατιές χαρούμενες, αφού και τη στερνή πορεία νίκησαν
Οι Τρεις Στρατιές χαμογελούσαν.

ΙΙΙ

ΤΟ ΧΙΟΝΙ

Ολόκληρος ο τόπος του Βορρά
σε χίλια λι πάγου είναι κλεισμένος
σε χίλιες χιονοθύελλες κλειστός.
Κοίτα τις δυο μεριές του Μεγάλου Τείχους…
Μόνο μια απέραντη αναστάτωση έχει μείνει.
Απ’ τις ψηλές και χαμηλές πλαγιές του Κίτρινου Ποταμού
δε βλέπεις πια τα νερά να κυλούν.
Τα βουνά είναι ασημένια φίδια που χορεύουν,
οι πλαγιές ελέφαντες που λάμπουν μες στον κάμπο.
Με τους ουρανούς θέλω ν’ αναμετρηθώ.

Με καθαρό καιρό
είναι τόσο όμορφη η γη,
σαν κοπελιά με φόρεμα λευκό
και πρόσωπο ολοπόρφυρο.
Έχουνε τέτοια χάρη τα βουνά κ’ οι ποταμοί
που στο κυνήγημά τους
αμέτρητοι λεβέντες παραβγαίνουν.

Οι αυτοκράτορες Σιχ-Χουάγκ και Γου-Τι ήταν σχεδόν αμόρφωτοι.
Οι αυτοκράτορες Τάι-Τσουγκ και Τάι Τσου ήταν χωρίς καρδιά.
Ο Γενίς Χαν το τόξο του ήξερε μόνο να λυγίζει ενάντια σ’ αετούς.
Κι όλοι τους στο χτες ανήκουν―μόνο σήμερα γεννιούνται άντρες με καρδιά.

Σάββατο 3 Σεπτεμβρίου 2016

Θάνος Ανεστόπουλος, τελευταίος σταθμός


Δεν χάνονται αυτοί που σε συντρόφεψαν κάτω από τις γυμνές λεύκες το λιόγερμα, σε μια γκρίζα ακροθαλασσιά περιμένοντας το σκοτάδι, κλωτσώντας το ίδιο άδειο κουτί μπύρας πάνω στη νυσταγμένη  άσφαλτο ένα αυγουστιάτικο ξημέρωμα.

Δεν χάνονται αυτοί που μοιράστηκαν την ψυχή τους, όπως μοιράζεται κανείς μια αγκαλιά ή ένα τσιγάρο.

Δεν χάνονται αυτοί που ερωτεύτηκαν την ποίηση και τους αγάπησαν οι ποιητές.

Δεν χάνονται αυτοί που δεν σταμάτησαν να υμνούν τη ζωή, ακόμα κι όταν η ζωή τους πρόδωσε.

Καλό ταξίδι Θάνο, δεν θα χαθούμε.


Τελευταίος σταθμός

Σβήνει το φως
από τα μάτια μου
κι όλα όσα έζησα
μπρος μου περνάνε.

Στέκομαι εδώ
στον τελευταίο σταθμό
με όλα όσα αγάπησα
και πήγαν χαμένα.

Δε μετανιώνω πια,
όλα ή τίποτα,
δάσος και ερημιά,
αυτή ήταν η ψυχή μου,
πάει πια.

Σαν νοσταλγώ
πουλιά με παν μακριά,
πόνο δεν νιώθω πια
μόνο θυμάμαι.

Πάντα έλεγες
πως η ζωή είν’ στιγμές,
κύμα που σκάει σ’ ακτές,
κερί που λιώνει.

Δε μετανιώνω πια
όλα ή τίποτα,
δάσος και ερημιά,
αυτή ήταν η ψυχή μου,
πάει πια.

Δεν κόβεται στα δυο η ζωή
είναι ήλιος και μαζί βροχή
κι ούτε για μια αιωνιότητα
δεν θ’ άλλαζα μια μέρα απ’ αυτή.

Δεν κόβεται στα δυο η ζωή
είναι κόλαση, παράδεισος μαζί
κι αυτά που έζησα
είτε άσχημα, είτε όμορφα
ήσαν εγώ κι εσύ.

Δεν κόβεται στα δυο η ζωή
είναι ήλιος και βροχή μαζί.

Θάνος Ανεστόπουλος
(Διάφανα Κρίνα)

Παρασκευή 2 Σεπτεμβρίου 2016

Τσε Γκεβάρα: Στίχοι για τον Φιντέλ


Η αγάπη του Τσε για την ποίηση ξεπήδησε σαν φλόγα και φούντωσε από τα πρώτα κιόλας χρόνια της ζωή του. Οι στίχοι του Νερούδα, του Βερλαίν, του Μαρτί, του Μποντλαίρ, του Φελίπε και άλλων ποιητών ταξίδευαν με τα φτερά τους τον «Ερνεστίτο» (μικρός Ερνέστο) όταν ο ασθενικός οργανισμός του τον κρατούσε φυλακισμένο στο εφηβικό του δωμάτιο· ακολούθησαν τον ανήσυχο νεαρό επιστήμονα Ερνέστο Γκεβάρα στα ταξίδια του όταν περιδιαβαίνοντας τις άκρες της Λατινικής Αμερικής με τη μοτοσικλέτα του αποφάσιζε «με τους φτωχούς της γης να μοιραστεί την τύχη του» (κατά το στίχο του Μαρτί) και να αφιερώσει τη ζωή του στην υπόθεση της επανάστασης των καταπιεσμένων της Κούβας, της Λατινικής Αμερικής και όλης της γης· έγιναν οι αχώριστοι σύντροφοί του κομαντάντε Τσε Γκεβάρα στις κορφές της Σιέρα Μαέστρα, όταν στο πλευρό του Φιντέλ πολεμούσε τις ορδές του τυράννου Μπατίστα, στις ατέλειωτες συνεδριάσεις του υπουργείου Βιομηχανίας της Κούβας, μετά τη νικηφόρα επανάσταση, στην καθημερινή επαφή του με τον κουβανικό λαό στο χωράφι και στο εργοστάσιο· μέσα από τις χειρόγραφες πυκνογραμμένες σελίδες ενός τετραδίου στίχοι του Νερούδα, του Βαγιέχο, του Γκιγιέν και του Φελίπε συντρόφεψαν τον μεγάλο Αργεντίνο επαναστάτη στη ζούγκλα της Αφρικής και στα τελευταία του λαχανιασμένα βήματα στ’ αφιλόξενα φαράγγια της Βολιβίας, μέχρι να του κόψει το νήμα της ζωής ένας ένστολος τιποτένιος και να περάσει στην αθανασία.

Ο ιστορικός ηγέτης της κουβανικής επανάστασης Φιντέλ Κάστρο, που πριν λίγες μέρες συμπλήρωσε τα 90 του χρόνια, θα πει, χρόνια αργότερα: «Αυτοί που ήθελαν να τον σκοτώσουν, που ήθελαν να τον εξαφανίσουν, δεν μπόρεσαν να καταλάβουν ότι θα άφηνε ένα ανεξίτηλο σημάδι στην ιστορία, και ότι το φωτεινό, προφητικό βλέμμα του θα τον μεταμόρφωνε σε ένα σύμβολο για όλα τα εκατομμύρια των εκατομμυρίων φτωχών αυτής της γης.»

Ο Τσε δεν ήταν μόνο ένας πιστός, φανατικός αναγνώστης της ποίησης· «δοκιμάστηκε» απέναντί της γράφοντας τους δικούς του στίχους. Με τη σεμνότητα που διέκρινε τις εκφάνσεις της σύντομης μα τόσο γεμάτης ζωής του δεν διεκδίκησε από την ποίηση τίποτα περισσότερο πέρα από τη «δική τους» σχέση  που απλωνόταν ανάμεσα στα όρια του σεβασμού και της απεριόριστης αγάπης (και η ποίηση «αγάπησε» τον Τσε ― ο θρυλικός επαναστάτης παραμένει μια ζωντανή πηγή έμπνευσης για τους ποιητές σε όλο τον κόσμο).

Οι παρακάτω στίχοι γράφτηκαν από τον Τσε για τον Φιντέλ. Δημοσιεύτηκαν στο Ριζοσπάστη το 1974, μεταφρασμένοι από τον κομμουνιστή γιατρό, συνεργάτη της εφημερίδας, Στάθη Κανναβό.


Τραγούδι στον Φιντέλ
Είπες πως ο ήλιος, όπου να ’ναι, θα φανεί.
Εμπρός να πιάσουμε πέρα-κει
τα μονοπάτια κείνα τα ξεχασμένα κι ανύποπτα,
τον πράσινο αλιγάτορα που αγαπάς  να ξεσκλαβώσουμε.

Εμπρός και ξεκινούμε τις ντροπές σαρώνοντας,
με τα ματόφρυδά μας
αναρριπισμένα στην ανάσταση αστροφεγγιά.
Βιντσερέμος. Κι αν όχι, το θάνατο δίχως άλλο θα πατήσουμε.

Από την πρώτη μπαταριά η ζούγκλα
πέρα ως πέρα θε ν’ αφυπνιστεί,
σ’ ένα πρωτόφαντο θάμπωμα αλαφιασμού.
Κι’ ιδιοστιγμής, συντροφιά εμείς γαλήνια,
θε να βρεθούμε πλάι σου.

Κι όντας ο λόγος σου καλπάζοντας
τους τέσσερους ανέμους θε να σχίζει
ρεφόρμα, αγκράσια, δικαιοσύνη, ψωμί, λιμπερτά
μ’ ολόιδια ατόφιες εμείς κραυγές,
θα ’μαστε πλάι σου.

Κι ως το γιουρούσι του καθαρμού κατά του τύρρανου
εκεί κατά το γέρμα της ημέρας θα τελειώνει,
Αβάντι ξανά, την ίδια στιγμή για την τελική σύρραξη,
εμείς θα ’μαστε πλάι σου.

Κι όντας πια, ματωμένο από της Κούβας τις σαϊτιές,
το ανήμερο χτήνος τις πληγές του λήχει,
πλάι σου εμείς θα ’μαστε
και οι καρδιές μας περήφανες.

Την τιμή μας ποτέ μη λογιάσεις, να ζαλίσουν μπορούν
οι χιλιοπλούμιστοι ψύλλοι που χοροπηδούν ταρακουνώντας τα λειριά τους.
Εμείς τα όπλα τους, τις σφαίρες τους κι ένα μετερίζι θέλουμε.
Τίποτες άλλο.

Κι αν είναι και βόλια θερίσουν το δρόμο μας
ένα δακρυσέντονο κουβανέζικο ζητούμε
να τύλιγες το ρέμπελο σκελετό μας,
καθώς για την Ιστορία του Δυτικού Ημισφαιρίου θα τραβούμε.

Τίποτε περισσότερο.
Τσε Γκεβάρα
ΑΤΕΧΝΩΣ