Δευτέρα 31 Δεκεμβρίου 2012

Πρωτοχρονιάτικος μποναμάς από τον ΚΩΣΤΑ ΒΑΡΝΑΛΗ




Έναν πρωτοχρονιάτικο μποναμά  μας προσφέρει σήμερα  ο ΚΩΣΤΑΣ ΒΑΡΝΑΛΗΣ. Πρόκειται για το  ποίημα  ΜΠΟΝΑΜΑΣ που αναδημοσιεύουμε από το φιλικό ιστολόγιο Ο άγνωστος Βάρναλης,  και με το οποίο παράλληλα αποχαιρετούμε το 2012. Ένα ακόμα επίκαιρο ποίημα του  Βάρναλη όπως άλλωστε και το έργο του συνολικά. Τι είναι όμως αυτό που κάνει τόσο επίκαιρο το έργο του, εκτός από τη λογοτεχνική του αξία; Χωρίς πολλή σκέψη, η εποχή μας.  Δεν διαφέρει ουσιαστικά  από την εποχή του ποιητή. Είμαι σίγουρος όμως πως ο Βάρναλης θα προτιμούσε να δικαιωθούν αυτοί τους οποίους εξυψώνει μέσα από το έργο του, από το να παραμένει αυτό αιώνια επίκαιρο. Εύχομαι υγεία και δύναμη για τη νέα χρονιά!



 Κομμάτι  του  χειρογράφου του ποιήματος με τίτλο «Πρωτοχρονιάτικο» (μεταγενέστερη παραλλαγή) και με την υπότιτλη σημείωση «1931, όταν η "Ιερά Σύνοδος" αφόρισε τους "μαλλιαροκομμουνιστές"»



Πρωτοχρονιάτικο

Λόγω των ημερών και επίκαιρο το ποίημα του Κώστα Βάρναλη με τίτλο «Μποναμάς» που δημοσιεύτηκε με τη σατιρική υπογραφή Γερβάσιος ο θεοεμβαίκτης, στο περιοδικό «Πρωτοπόροι», στο τεύχος Φλεβάρη 1931. Το 1959 το συμπεριέλαβε στα «Ποιητικά» του με τον τίτλο «Πρωτοχρονιάτικο» με κάποιες αλλαγές. Είναι η απάντηση του στην ανακοίνωση της Ιεράς Συνόδου που, από τη μία, καταδίκαζε  τους «μαλλιαροκομμουνιστές» (και τον ίδιο τον Βάρναλη)  και, από την άλλη, κατά τη διάρκεια της τότε μεγάλης καπιταλιστικής κρίσης, κήρυττε «εγκράτεια».  Περισσότερα για την ιστορία του ποιήματος από τον Νίκο Σαραντάκο ή στο βιβλίο «Ο άγνωστος Βάρναλης».

ΜΠΟΝΑΜΑΣ

Σαράντα σβέρκοι βοδινοί με λαδωμένες μπούκλες
σκεμπέδες σταβροθόλωτοι και βρώμιες ποδαρούκλες
ξετσίπωτοι ακαμάτηδες, τσιμπούρια και κορέοι
ντυμένοι στα μαλάματα κι επίσημοι κι ωραίοι.

Εξήντα λύκοι με προβιά (γι’ αυτούς βαράν καμπάνες)
φάγανε γουρουνόπουλα, στραγγίσαν νταμιτζάνες!
Κι απέ ρεβάμενοι βαθιά ξαπλώσανε στα τζάκια,
κι αβάσταγες ενιώσανε φαγούρες στα μπατζάκια.

Την προσευκή τους κάνανε τα πράματα ν’ αλλάξουν
να ξεπροβάλουν οι κυράδες του Δεκαημέρου
χωρίς καπίστρι και λουρί, πολλές μαζί… (φυλάξου
τα πισινά του μουλαριού τα μπρος του καλογέρου!)

Κι ο Σατανάς τούς άκουσε που πιο καλά τους ξέρει
κι έστειλε τον καθηγητή της ηθικής ξεφτέρι…

Όξω οι φτωχοί φωνάζανε: «Πεινάμε τέτοιες μέρες”
γερόντοι και γερόντισσες, παιδάκια και μητέρες.
Κι οι των επίγειων αγαθών σφιχτοί νοικοκυρέοι
ανοίξαν το παράθυρο κι είπανε: «Φταιν οι αθέοι».

ΓΕΡΒΑΣΙΟΣ Ο… ΘΕΟΕΜΒΑΙΚΤΗΣ
(Διά το γνήσιον Κ. ΒΑΡΝΑΛΗΣ)

2 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Αναγκαία υπενθύμιση

Υπενθυμίζω ότι το συγκεκριμένο ποίημα το ανέλυσε και σχολίασε πρώτος ο αείμνηστος Μιχάλης Μ. Παπαϊωάννου («“Ὁ Μποναμᾶς” τοῦ Βάρναλη») στο πρωτοχρονιάτικο φύλλο του 1976 του «Ριζοσπάστη» (Πέμπτη 1/1/1976, σελ. 4) που βρίσκεται εδώ:

http://efimeris.nlg.gr/ns/pdfwin.asp?c=65&dc=1&db=1&da=1976

Υπάρχει επίσης στο βιβλίο: Μιχάλης Μ. Παπαϊωάννου, Κώστας Βάρναλης. Μελέτες, 2η έκδοση, Εκδόσεις «Σύγχρονη Εποχή», Αθήνα 2011, σσ. 179–184.

Ο αγωνιστής, δημοσιογράφος, λογοτέχνης και λόγιος Μιχάλης Μ. Παπαϊωάννου (1912–1995), εκτός από τις πραγματικά μεγάλες και πολλές υπηρεσίες που πρόσφερε στα ελληνικά γράμματα, υπήρξε από τους σκαπανείς των βαρναλικών μελετών συμβάλλοντας ουσιαστικά στην εδραίωση της μαρξιστικής αποτίμησης του έργου του Κώστα Βάρναλη (δες για παράδειγμα την μονογραφία του «Ο Μεγάλος Βάρναλης», Αθήνα 1958).

Το παραπάνω βιβλίο δεν πρέπει να λείπει από την βιβλιοθήκη κανενός φίλου της βαρναλικής λογοτεχνικής δημιουργίας.

Γνώστης προσώπων και πραγμάτων

Ηρακλής είπε...

Ο Μιχάλης Παπαϊωάννου έχει τεράστια προσφορά στα ελληνικά Γράμματα και στον Πολιτισμό. Ακούραστος εργάτης, γνώστης της ιστορίας του εργατικού κινήματος, με πλούτο γνώσεων ελληνικής ιστορίας και λογοτεχνίας άνοιξε καινούριους δρόμους και φώτισε πράγματα με τις μελέτες του. Για όλους εμάς τους νεότερους μελετητές της λογοτεχνίας είναι δάσκαλος. Μας γνώρισε τις πηγές, μας έδειξε το δρόμο. Ο σεβασμός μας και η αναγνώριση της προσφοράς του μαρτυρείται σε κάθε μας εργασία. Χρέος μας αν μπορούμε να διερευνήσουμε όσα αυτός δεν πρόλαβε. Με σεβασμό και αναγνώριση της προσφοράς του.